22/08/2022
Lý thuyết đỉnh-đích là một quy luật tâm lý trong đó trải nghiệm được đánh giá và ghi nhớ ở thời điểm cao nhất (cường độ cao nhất) và/hoặc thời điểm kết thúc của trải nghiệm. Có vẻ như sự hồi tưởng về các sự kiện của chúng ta chịu ảnh hưởng nhiều bởi cách giải thích này về các sự kiện đã trải qua hơn là những trải nghiệm nói chung.
Lý thuyết này được đề xuất bởi nhà tâm lý học người Israel từng đoạt giải Nobel Daniel Kahneman. Ông đưa ra một định nghĩa như sau:
“Quy tắc đỉnh-đích là một kinh nghiệm tâm lý, trong đó mọi người đánh giá một trải nghiệm chủ yếu dựa trên cảm xúc của họ ở điểm cao nhất (điểm đạt được cảm xúc mạnh mẽ nhất) và điểm cuối cùng, thay vì dựa trên tổng số tổng hoặc trung bình của từng thời điểm trong trải nghiệm"
Ngoài ra, Chip và Dan Heath cũng đề cập đến khái niệm này trong quyển sách "The Power of Moments: Why Certain Experiences Have Extraordinary Impact."
Theo Heaths:
“Khi mọi người đánh giá một trải nghiệm, họ có xu hướng quên hoặc bỏ qua độ dài của nó. Thay vào đó, họ đánh giá trải nghiệm đó dựa trên hai thời điểm chính: (1) thời điểm tốt đẹp nhất hoặc tồi tệ nhất, được gọi là "đỉnh" và (2) thời điểm kết thúc [..] Một điều không thể chối cãi là khi đánh giá trải nghiệm của mình, chúng ta không tính trung bình các cảm giác của chúng ta trong từng phút"
Họ cho rằng một thời điểm đỉnh cao ấy yêu cầu ít nhất một trong bốn yếu tố dưới đây, và tốt nhất là bao gồm cả bốn yếu tố:
Phấn khởi: đây là những khoảnh khắc mà niềm hạnh phúc vượt trên sự bình thường, thể hiện qua những cảm giác thích thú và ngạc nhiên.
Kiêu hãnh: đây là những khoảnh khắc được ghi lại ở thời điểm chúng ta cảm thấy tuyệt vời nhất, đó có thể là khoảnh khắc của những thành tựu, hay cũng có thể là khoảnh khắc của sự can đảm.
Thấu hiểu: đây là những "khoảnh khắc lóe sáng" của chúng ta, khi đó, chúng ta sẽ thay đổi những nhìn nhận của chúng ta về bản thân cũng như về thế giới và cảm thấy mình vô cùng sáng suốt.
Kết nối: đây là những khoảnh khắc mang bản chất xã hội, như đám cưới chẳng hạn.
Hóa ra, việc một trải nghiệm kéo dài bao lâu cũng không hề ảnh hưởng nhiều đến sự hình thành trí nhớ. Kahneman và Fredrickson đã đặt tên cho hiện tượng này này là "bỏ ngõ thời gian".
Bỏ ngõ thời gian là một sự thừa nhận tâm lý mà sự đánh giá của mọi người về những trải nghiệm không tốt phụ thuộc rất ít vào khoảng thời gian của những trải nghiệm đó (Kahneman & Fredrickson 1993).
×
Thành công! Cám ơn bạn!!